Het zal veel mensen al opgevallen zijn dat het aantal fietsers in Brussel en ook elders sterk toegenomen is. Dat is uiteraard een goede zaak, op voorwaarde dat de wegindeling daaraan aangepast is. Het aantal fietsers dat per dag passeert, wordt geteld door de grijze 'Bike for Brussels'-palen die aan de rand van fietspaden geplaatst werden (figuur 1).

De recente gegevens kunnen worden geraadpleegd op de website https://johndoe.be/lab/bbc/ en tonen aan dat het aantal fietsers tussen 2019 en 2023 sterk gestegen is (figuur 2).

Als cardiologen kunnen we die evolutie alleen maar toejuichen en onze patiënten aanraden om eraan deel te nemen. Ja, maar ...

• Van onze patiënten die geen doorwinterde fietsers zijn, zijn er maar weinig die in de stad willen fietsen. De meeste straten zijn immers niet veilig ingericht en op die geïmproviseerde 'fietspaden' gebeuren vrij vaak ongelukken, waar vooral 'zwakke', oudere, minder fitte en minder beweeglijke mensen bij betrokken zijn. Die ongevallen worden veroorzaakt door botsingen met automobilisten (48 %), maar ook door eenvoudige valpartijen, onder meer omdat mensen met hun wielen in de tramsporen terechtkomen;
• Het gunstige effect van lichaamsbeweging op de cardiovasculaire mortaliteit is duidelijk aangetoond in de secundaire preventie, maar wel op voorwaarde dat er goede omkadering is (multidisciplinaire hartrevalidatie). Gevallen van plotse dood tijdens het sporten worden sterk gemediatiseerd, bijvoorbeeld als een voetballer instort tijdens de match. In meer dan negen op de tien gevallen gaat het echter over onbekende, oudere mensen met een slechte conditie die beslissen om intensief te gaan sporten;
• Het is niet alleen de duur van de sportieve inspanning die van belang is, maar vooral de verbetering van het fysieke vermogen ('fitness');
• Zwaar lichamelijk werk biedt geen bescherming, terwijl dat wel zo is voor vrijetijdssport;
• De aanbevolen hoeveelheid bedraagt momenteel een uur (stevig) wandelen per dag, en de berekening houdt rekening met de intensiteit (MET × uur/week);
• De voordelen zijn ontzettend groot voor sedentaire patiënten, maar aan het andere uiterste van het spectrum verbetert de levensverwachting van topsporters niet meer dan die van amateursporters. Uit een recente studie is zelfs gebleken dat mensen die intensief sporten een hogere coronaire calciumscore hebben, zonder dat dat hun mortaliteit verhoogt. Net als bij een behandeling met statines zijn de atheroomplaten stabiel, ook al omdat ze een hoge dichtheid hebben en verkalkt zijn, met een lager risico op scheuren en acuut coronair syndroom;
• Door de luchtvervuiling is de stad misschien niet de beste plek om met volle teugen in te ademen … Anderzijds verminderen we door meer te fietsen de afstand die met de auto afgelegd wordt, wat zeker geen kwaad kan voor die luchtvervuiling en ook onze CO₂-afdruk verkleint.

Tot slot lijkt stress de op twee na belangrijkste risicofactor te zijn (na diabetes en hypertensie), al is het nog moeilijker om daar gegevens over te verkrijgen. De vraag is dus of fietsen in de stad de stress van de fietser vermindert. En hoe zit het met de stress bij automobilisten (vermijden van ongelukken, toename van files, onvoorspelbare veranderingen in eenrichtingsstraten enz.)?

Het zou goed zijn om daar eens een prospectieve studie over uit te voeren, en Brussel lijkt op dat vlak een ideale proeftuin.