We hebben behoefte aan vrijheid, nu misschien nog meer dan anders, we moeten kunnen ontsnappen, we hebben vakantie nodig, we moeten kunnen ademen … De coronapandemie zal zeker sporen nalaten in de geschiedenisboeken, net zoals de pestepidemieën in de middeleeuwen en de Spaanse griep na de Eerste Wereldoorlog. De schade is niet alleen direct te wijten aan het nieuwe coronavirus, maar ook aan de aanpak van de pandemie. We zullen er lessen uit moeten trekken, maar daar is het nu nog te vroeg voor. Het is makkelijk om de 'experts' te bekritiseren, maar zij hebben ook al doende moeten leren, want het is een nieuw virus waar we nog niets over wisten en waar we nog geen ervaring mee hadden. Het is ook makkelijk om kritiek te leveren op de politici, die overstelpt werden met allerhande informatie, waarbij de ene iets beweerde en de andere net het tegendeel. En dat is trouwens nog altijd zo. Het is makkelijk om kritiek te leveren op de burgers die de niet altijd precieze en soms rare richtlijnen, die verschillen naargelang de plaats in de wereld waar men zich bevindt, min of meer goed respecteren. Zelfs in België konden de richtlijnen verschillen naargelang de regio en zelfs de gemeente. We waren er zeker niet klaar voor en het virus heeft de gebreken van het huidige systeem, ook het gezondheidszorgstelsel, pijnlijk duidelijk aan het licht gebracht. Het virus heeft dus ook onze zwaktes blootgelegd.

Men vraagt ons de richtlijnen van de experts en de politici getrouw te volgen. Dat doet me eigenlijk denken aan wat wij artsen doen bij de behandeling van een chronische ziekte. We vragen onze patiënten tenslottte ook om hun medicatie in te nemen en hun levenswijze aan te passen, niet voor enkele dagen, maar voor jaren, zonder ze veel ontsnappingswegen te bieden.

De therapietrouw is een reëel probleem voor de patiënten, maar eerst moeten we onszelf ter discussie stellen. De ideale arts moet uiteraard goed het diagnostische en therapeutische beleid kennen. Daartoe heeft hij gelukkig een opleiding gekregen. De arts moet zijn kennis regelmatig bijwerken. Hij wordt daarbij geholpen door de onwrikbare richtlijnen, die zo mogelijk gebaseerd zijn op multicentrische, gerandomiseerde studies of toch ten minste op het advies van experts van wie wordt verondersteld dat ze onfeilbaar zijn. Op dat niveau kan al veel kritiek worden gegeven.

Bovendien is de arts te vaak individualistisch ingesteld en vindt hij vaak dat de patiënt die voor hem zit, niet overeenstemt met de patiënten die hebben deelgenomen aan de klinische studies.

De patiënt moet of zou zijn geneesmiddelen moeten innemen en zijn levenswijze aanpassen volgens onze aanbevelingen, een beetje zoals wij de regels van het nationaal overlegcomité of een ander organisme moeten naleven. Maar de patiënten van vandaag zijn, net zoals de Belgische burgers, niet meer bereid om alles aan te nemen en om al hun geneesmiddelen zonder discussie in te slikken. De patiënten willen weten welke ziekte ze hebben en waarom ze die of die geneesmiddelen moeten innemen. Ze vragen transparantie en kunnen zelf een steentje bijdragen aan hun eigen gezondheid. Dat is het belang van gezondheidseducatie. Patiënten die hun ziekte begrijpen, zullen onze voorschriften beter naleven.

Deze discussie is bijzonder relevant als de patiënt geen directe baat ondervindt van zijn medicatie of bijwerkingen ondervindt. Een patiënt met gewrichtspijn is makkelijk te overtuigen om een pijnstiller in te nemen, maar het is heel wat moeilijker om asymptomatische patiënten ervan te overtuigen vetverlagers, antihypertensiva of antidiabetica in te nemen, in de secundaire preventie en meer nog in de primaire preventie. Nog een ander karikaturaal voorbeeld is vaccinatie. Waarom de bijwerkingen riskeren van een ziekte die men misschien nooit zal krijgen, terwijl het volstaat dat anderen zich in uw plaats laten vaccineren, of dat het virus als bij wonder verdwijnt?

Er bestaan systemen om de therapietrouw te verbeteren: inname van de medicatie één keer per dag in plaats van twee of drie keer, combinatie van meerdere werkzame stoffen in één pil, gebruik van een pillendoosje. Maar hoe dan ook, educatie van de patiënten met een heldere en gelijkvormige boodschap is waarschijnlijk de beste manier om de patiënt te motiveren en zijn therapietrouw te verbeteren. Dat is beslist een van de grote voordelen van de multidisciplinaire aanpak bij chronische aandoeningen … En mogelijk ontbrak het daaraan ook een beetje (of veel) bij de aanpak van COVID-19. Een efficiënte structuur van ons gezondheidszorgsysteem die alle actoren erbij betrekt, is daartoe nodig, en dus ook zowel een menselijke als financiële investering.