Artikel over 'The prognostic effect of cardiac rehabilitation in the era of acute revascularization and statin therapy: A systematic review and meta-analysis of randomized and non-randomized studies - The Cardiac Rehabilitation Outcome Study (CROS)' by Rauch B, Davos CH, Doherty P, et al. Eur J Prev Cardiol. 2016 Oct 24. pii: 2047487316671181.

Cardiale revalidatie vormt een belangrijke pijler in de behandeling van patiënten met ischemisch hartlijden, ook in het huidige tijdperk van acute revascularisaties en optimale farmacotherapie.

Inleiding

De ESC-richtlijnen bevelen cardiale revalidatie aan voor patiënten met ischemisch hartlijden (klasse I-indicatie voor patiënten met ST-elevatie-myocardinfarct, klasse IIa-indicatie voor patiënten met non-ST-elevatie-myocardinfarct en klasse I-indicatie voor patiënten met stabiel coronairlijden).^1-3 Ondanks deze sterke aanbevelingen blijven de inclusie in en adherentie aan cardiale revalidatie teleurstellend. Zoals aangetoond in de EUROASPIRE IV-survey, lijkt < 50 % van de patiënten die in aanmerking komen daadwerkelijk deel te nemen aan cardiale revalidatie.⁴

De CROS-studie: nieuwe evidentie over de meerwaarde van cardiale revalidatie

De Cardiac Rehabilitation Outcome Study (CROS)-studiegroep evalueerde het prognostische effect van multidisciplinaire cardiale revalidatie bij patiënten met een acuut coronair syndroom, een voorafgaande CABG en/of gemengd coronairlijden.⁵ Vijfentwintig studies werden geïncludeerd in deze systematische review en meta-analyse. 219 702 patiënten met ischemisch hartlijden van 9 verschillende landen wereldwijd werden beoordeeld. CROS is de eerste review die het prognostische effect van multidisciplinaire cardiale revalidatie onderzocht heeft binnen het huidige tijdperk van optimale acute coronaire revascularisaties en farmacologische therapie (met name statines). De hoofdbevinding van deze review was dat, ondanks de meest recente vooruitgangen in de cardiologie (wat betreft revascularisatie en farmacologische therapie), multidisciplinaire cardiale revalidatie nog altijd geassocieerd was met een significant verminderde totale mortaliteit na een CABG (HR 0,62) en na een acuut coronair syndroom (HR 0,37). De auteurs concludeerden dat cardiale revalidatie een effectieve therapeutische interventie blijft ter reductie van het risico op prematuur overlijden bij patiënten met ischemisch hartlijden. Innovaties in de cardiovasculaire geneeskunde lijken de noodzaak tot gezonde levensstijlaanpassingen niet te vervangen voor deze doelpopulatie.

Ondanks de gerapporteerde heterogeniteit van de geïncludeerde studies wat betreft studieontwerp, de duur/intensiteit en/of het volume van het cardialerevalidatieprogramma, voegt de CROSstudie belangrijke en solide evidentie toe. Het antwoordt goed op de 'Call for action' vanwege The European Association of Preventive Cardiology (EAPC), The Acute Cardiovascular Care Association (ACCA) en The Council on Cardiovascular Nursing and Allied Professions (CCNAP) om de uitdaging van secundaire preventie na een acuut myocardinfarct aan te gaan.⁶ Deze studie stelt het belang van adequate secundaire preventie namelijk goed in het licht. De CROS-studie includeerde louter studies waarin een multidisciplinair revalidatieprogramma werd aangeboden aan de patiënten. Dit werd gedefinieerd als gestructureerde fysieke trainingen in combinatie met minstens een van de andere kerncomponenten (educatie, psychologische/ sociale/vocationele ondersteuning …). Ze benadrukt hierbij dat cardiale revalidatie moet gezien worden als een veelomvattend programma met meerdere kerncomponenten, eerder dan enkel en alleen fysiek trainen. De combinatie van fysiek trainen, risicofactorcontrole, psychosociale ondersteuning, vocationele ondersteuning, patiënteducatie, therapiecompliantie en nutritionele raadgeving vormt de sleutel tot succes.

Referenties

1. teg, G., James, S.K., Atar, D., Badano, L.P., Blömstrom-Lundqvist, C., Borger, M.A. et al. ESC Guidelines for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation. Eur Heart J, 2012, 33 (20), 2569-2619.
2. Roffi, M., Patrono, C., Collet, J.P., Mueller, C., Valgimigli, M., Andreotti, F. et al. 2015 ESC Guidelines for the management of acute coronary syndromes in patients presenting without persistent ST-segment elevation. Eur Heart J, 2016, 37 (3), 267-315.
3. Montalescot, G., Sechtem, U., Achenbach, S., Andreotti, F., Arden, C., Budaj, A. et al. 2013 ESC guidelines on the management of stable coronary artery disease. Eur Heart J, 2013, 34 (38), 2949-3003.
4. Kotseva, K., De Bacquer, D., De Backer, G., Rydén, L., Jennings, C., Gyberg, V. et al. Lifestyle and risk factor management in people at high risk of cardiovascular disease. A report from the European Society of Cardiology European Action on Secondary and Primary Prevention by Intervention to Reduce Events (EUROASPIRE) IV cross-sectional survey in 14 European regions. Eur J Prev Cardiol, 2016, , 23 (6), 636-648.
5. Rauch, B., Davos, C.H., Doherty, P., Saure, D., Metzendorf, M.I., Salzwedel, A. et al. The prognostic effect of cardiac rehabilitation in the era of acute revascularization and statin therapy: A systematic review and meta-analysis of randomized and non-randomized studies - The Cardiac Rehabilitation Outcome Study. Eur J Prev Cardiol, 2016, , 23 (18), 1914-1939.
6. Piepoli, M.F., Corrà, U., Dendale, P., Frederix, I., Prescott, E., Schmid, J.P. et al. Challenges in secondary prevention after acute myocardial infarction: A call for action. Eur J Prev Cardiol, 2016, 23 (18), 1994-2006.