Hoewel er ontegensprekelijk vooruitgangwordt geboekt in de behandeling van hartfalen, blijft het een aandoening met een hoge morbiditeit en met een mortaliteit die vergelijkbaar is met die van kanker (de helft van de patiënten overlijdt binnen 5 jaar). De ziekte is niet zeldzaam en treft in België momenteel tussen 200 000 en 250 000 patiënten (prevalentie van 2 tot 3%). Elk jaar worden in ons land ongeveer 16 500 nieuwe gevallen gediagnosticeerd (incidentie van 1,5 per 1 000 patiënten per jaar), wat neerkomt op 46 nieuwe patiënten per dag. De Amerikaanse projecties voor de komende jaren zijn alarmerend: ze voorzien tussen 2010 en 2030 een stijging van de prevalentie met 25 %, waardoor de ziekte 3,5 % van de populatie zou kunnen treffen. Daar zijn twee oorzaken voor: enerzijds de vergrijzing van onze bevolking en anderzijds, een beetje paradoxaal, de vooruitgang van de geneeskunde. De belangrijkste oorzaak van hartfalen is namelijk coronairlijden, waar we nu betere behandelingen voor hebben. Maar als meer patiënten een myocardinfarct overleven, heeft dat als nadeel (wat hier uiteraard een relatief begrip is) dat er een populatie ontstaat die drager is van een ischemische cardiomyopathie met een min of meer ernstig gestoorde linkerventrikelfunctie. Dat geldt ook voor bepaalde aandoeningen zoals diabetes, waarvan de prevalentie ook toeneemt en die een belangrijke risicofactor is voor hart- en vaataandoeningen.

We leven beter en gezonder, maar daar staat een kostprijs tegenover, en dat komt ook tot uiting bij hartfalen. Die aandoening slorpt in westerse landen 2 tot 3 % van het budget voor volksgezondheid op, wat verre van verwaarloosbaar is. Naar schatting is ongeveer 60 % van die kostprijs toe te schrijven aan ziekenhuisopnames voor hartfalen, terwijl maar al te vaak de geneesmiddelen en de erelonen van de artsen de schuld krijgen. Volgens de gegevens van het RIZIV bedroegen die kosten in 2013 naar schatting 149 miljoen euro. Een patiënt kan eenmalig in het ziekenhuis worden opgenomen, maar de statistische gegevens tonen aan dat een patiënt die in het ziekenhuis wordt opgenomen voor hartfalen ongeveer 1 kans op 4 heeft om binnen 3 maanden opnieuw te worden opgenomen. Dat verklaart waarom, opnieuw gebaseerd op de Amerikaanse statistieken, de kostprijs van hartfalen de komende jaren wel eens zou kunnen exploderen. In de VS zouden de directe kosten als gevolg van hartfalen stijgen van 24,6 miljard dollar in 2010 tot 95,6 miljard dollar, een toenamemet 215 %. De indirecte kosten (zoals verlies van productiviteit) zouden slechts met 80 % toenemen, van 9,7 tot 17,4 miljard dollar. Dat is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat hartfalen vooral een oude populatie treft.

Er dreigt dus een epidemie op ons af te komen en het is belangrijk omons gezondheidssysteemdaarop af te stemmen.De strijd moet op alle fronten geleverd worden, maar een goed georganiseerd en goed uitgerust leger zal altijd meer vermogen tegen een vijand als hartfalen, de 'kanker van het hart'. Daarom werd in België begin mei een bewustmakingscampagne gestart op initiatief van de Europese Vereniging voor Cardiologie, zoals al enkele jaren een traditie is. Meer dan 20 Belgische centra hebben deelgenomen en diverse activiteiten georganiseerd die als doel hadden het grote publiek te informeren en bewust te maken van het probleem. Naar schatting weet slechts 1 op de 4 Belgen zo ongeveer wat hartfalen is en kan slechts 1 op de 10 Belgen een risicofactor opnoemen.

Parallel daarmee proberen de cardiologen de overheid te overtuigen van het belang van het probleem. In 2013 werd een charter opgesteld, dat ondertekend werd door 10 Belgische gezondheids-actoren die diverse organisaties op dat domein vertegenwoordigen (Belgian Society of Cardiology en werkgroep gewijd aan hartfalen, Belgische Cardiologische Liga, vereniging van de Belgische hartfalenverpleegkundigen, huisartsenverenigingen, vereniging van patiënten met hartfalen) maar ook ondersteund werd door meer dan 12 000 handtekeningen. Het charter blijft meer dan ooit actueel en is opnieuw voorgelegd aan onze beleidsmakers tijdens een rondetafelgesprek op 9 mei. Het charter roept op om samen na te denken over de organisatie en de financiering van de nodige middelen voor een totaalaanpak van hartfalen. Hartfalen moet een prioriteit worden voor de volksgezondheid.

De oproep omvat in essentie de volgende sleutelpunten:

• de organisatie van bewustmakingscampagnes en vroegtijdige screening op hartfalen op nationaal niveau
• educatie van patiënten met hartfalen en meer specifiek voortgezette opleidingen en erkenning van de betrokken gezondheids-actoren (verpleegkundigen gespecialiseerd in hartfalen en zelfstandige verpleegkundigen voor de huisartsen)
• terugbetaling van bloedonderzoeken die erkend zijn in de internationale wetenschappelijke aanbevelingen (zoals het BNP/ NT-proBNP)
• een langdurige multidisciplinaire revalidatie van patiënten met hartfalen
• de voortzetting van een innoverend beleid op het vlak van hartfalen, ondanks de besparingen in de gezondheidszorg

Verder zijn in mei de richtlijnen voor hartfalen aangepast op het jaarlijkse congres over hartfalen van de Europese Vereniging voor Cardiologie in Firenze. Die samenvatting, waar tal van erkende experts op het domein aan hebben meegewerkt, is zonder twijfel een leidraad bij de behandeling van onze patiënten. Of de actoren op het terrein die kunnen toepassen, valt onder de verantwoordelijkheid van onze overheid. Een voorbeeld is veelzeggend: het nieuwe geneesmiddel LCZ 696 (Entresto®, een vaste combinatie van Sacubitril en Valsartan) verlaagt de cardiovasculaire mortaliteit en het aantal opnames voor hartfalen met 20 %. Die studie werd in 2014 gepubliceerd in het New England Journal of Medecine en omvatte meer dan 8 000 patiënten. Naar aanleiding van die resultaten zijn de Amerikaanse FDA en de Europese EMA een versnelde erkenningsprocedure opgestart. Momenteel is dat geneesmiddel op de markt in heel wat landen in Europa en de rest van de wereld, maar ... niet in België. Zo geraakt ons land geïsoleerd, terwijl het in het centrum van Europa ligt.

Het wordt tijd dat onze overheid in actie komt. De Europese richtlijnen zijn aangepast en wij, artsen, moeten die in de praktijk kunnen brengen. België is het aan zichzelf verplicht om die beweging te volgen, zelfs in tijden van besparingen. Preventie, patiënteneducatie, het gebruik van de medische middelen die ter beschikking zijn (BNP / NT-proBNP, LCZ 696 / Entresto® …) maken deel uit van de mogelijkheden om het aantal ziekenhuisopnames voor hartfalen en dus de kosten te verlagen, maar we moeten eerst investeren voor we daar de vruchten van kunnen plukken. We moeten ons voorbereiden op een epidemie. De vraag is dus wie er zal durven te investeren zodat iemand anders daarvan de vruchten kan plukken. En dan houden we nog geen rekening met de Belgische situatie, met tal van potentiële 'beslissers' op federaal, regionaal of gemeenschapsniveau. De vraag is dus wie er zich boven de polemiek zal kunnen verheffen en echt knopen zal durven doorhakken.