Volgens het woordenboek is de lente het seizoen van hernieuwing, waarin we de schrale winter achter ons laten, uitkijken naar het ontluiken van de natuur en hopen op mooiere dagen. In die zin is het een seizoen van nieuwe kansen, een tijd om zich voor te bereiden op nieuwe uitdagingen.

Maar momenteel is het overal donker en triest en hebben we moeite om dat van ons af te schudden. COVID lijkt te behoren tot een ver verleden. Toen schreven we alle narigheid daaraan toe, maar nu beseffen we meer en meer dat COVID blijkbaar niet de enige oorzaak was, maar eerder de vinger legde op problemen die daarvoor al bestonden.

De klimaatsituatie wordt steeds zorgwekkender. Wereldwijd kunnen we de klimaatopwarming niet meer ontkennen, maar die uit zich niet overal op dezelfde manier. Dat is vandaag goed te zien: Spanje kreunde onder de hitte, terwijl Congo kampte met vreselijke overstromingen en het in België een natte en koude lente was. We moeten minder en duurzamer gaan consumeren: dat is de oplossing waar de intellectuele elite keer op keer op hamert. De feiten spreken voor zich, maar in de praktijk is de situatie complexer. Of je nu sceptisch bent of niet, de situatie in Oekraïne bijvoorbeeld stemt niet optimistisch wat energie aangaat. Natuurlijk moeten we evolueren naar schone en duurzame energie, maar dat horen we al jaren, en de weg lijkt nog zeer lang ... Bovendien wegen COVID, klimaatrampen en de crisis in Oekraïne zwaar op ons budget, dat voor dit alles ook al niet groen was. Dat maakt het er niet makkelijker op om deze steeds alarmerendere situatie op te lossen.

Op medisch vlak heerst er een algemene malaise en velen klagen. Nochtans is er de laatste decennia enorm veel vooruitgang geboekt, zowel op diagnostisch als therapeutisch vlak. De tijd dat we het met enkel een stethoscoop en wat kruiden moesten doen, ligt ver achter ons. Aan die moderne geneeskunde hangt echter jammer genoeg een prijskaartje, en dat wordt steeds groter. Momenteel komen er nieuwe stoffen op de markt, maar die zijn vaak nog erg duur. Daarom moeten we terug naar de basis. De geschiedenis leert ons dat, als het budget beperkt is, de grootste vooruitgang op gezondheidsvlak samenhangt met het creëren van betere hygiënische omstandigheden. Puur financieel bekeken is massale vaccinatie rendabeler dan het gebruik van antibiotica van de laatste generatie. Preventie blijft de basis en gezondheidsinformatie is essentieel. Die twee laatste elementen hebben een veel betere kosten-batenverhouding dan de ontdekking van een al dan niet biologisch geneesmiddel voor een zeldzame ziekte. Dan rijst de volgende vraag: over welke financiële middelen beschikken we en hoe kunnen we die het best aanwenden? Obesitas bestrijden vanaf de prille kindertijd, of roken en drugs tegengaan, is primordiaal. Het is even belangrijk om een kwaliteitsvol dieet als regelmatig bewegen te promoten. Dat zijn eenvoudige en vrij goedkope maatregelen (hoewel ze een minimale investering vereisen) die echter zeer lonend kunnen zijn voor de gezondheid van een bepaalde populatie. En daarin schuilt trouwens een van de risico's: dat er een geneeskunde met twee snelheden ontstaat, niet enkel tussen rijke en arme landen, maar ook bij ons.

Zoals bij alles is de menselijke factor ook in de geneeskunde fundamenteel, en de situatie wordt kritiek. In België (maar ook in andere landen) is er een zichtbaar tekort aan zorgpersoneel: huisartsen, specialisten als verpleegkundigen, kinesitherapeuten, diëtisten, .... Er wordt steeds meer geëist, terwijl er minder personeel is. Veel ziekenhuizen verkeren in slechte financiële gezondheid en soms gaan ze zelfs over tot het sluiten van bepaalde bedden of operatiekamers. Door het personeelsgebrek komt het daarvoor niet op een paradox meer of minder aan: soms 'moeten' we personeel gaan ronselen in landen waar het nog erger gesteld is dan hier. Dat heet dan de wet van vraag en aanbod ... En daarmee rijst de vraag hoe het zit met het opleidingsniveau van het geïmporteerde zorgpersoneel, maar meer in het algemeen kunnen we ons ook vragen stellen bij de opleiding van onze Belgische toekomstige artsen. Die vertoont allerhande problemen sinds de kwestie van de numerus clausus, de recentelijke verkorting van de geneeskundeopleiding, de beperking van het aantal uren dat assistenten mogen presteren enz. Dat doet de druk stijgen, zowel in de ziekenhuizen als bij de huisartsen, waaraan er ook een tekort is. Er moeten financiële middelen worden vrijgemaakt, maar jammer genoeg blijft deze situatie niet beperkt tot de geneeskunde en zijn de middelen van de overheid niet onuitputtelijk.

Patiënten willen terecht kwalitatieve geneeskunde, maar in de dagelijkse praktijk merken we dat sommigen steeds veeleisender worden op dat vlak. Dat brengt ons onvermijdelijk bij de kostprijs van die geneeskunde. België hangt een filosofie van sociale geneeskunde aan, en dat moet absoluut zo blijven, maar we moeten beseffen dat het uiteindelijk de belastingbetaler is die de rekening betaalt voor de bevolking. De gezondheidskosten nemen toe en vroeg of laat moet de belastingbetaler daarvoor opdraaien. Dat moeten we afwegen tegen de wens om minder te werken en meer te genieten van het gezinsleven, een fenomeen dat de coronacrisis nog heeft aangescherpt. Het is de taak van onze politici om die situatie op te lossen, met het niet te verwaarlozen risico dat de kwaliteit van onze geneeskunde voor iedereen erbij inschiet.

Uiteindelijk is het niet de bedoeling om in een redactioneel al die vragen te beantwoorden. Het heeft enkel tot doel tot nadenken te stemmen over bepaalde problemen, en de lijst is lang niet volledig. De lente is een overgangsseizoen tussen de winterrust en onze zomeractiviteiten, een periode vol uitdagingen waarvoor we gaandeweg een oplossing moeten vinden.